ਖ਼ਬਰਿਸਤਾਨ ਨੈੱਟਵਰਕ: ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਔਨਲਾਈਨ ਅਪਰਾਧ ਹੈ, ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੱਚ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਨਕਾਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਸਰਕਾਰ ਇਸਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਵਾਂਗ, ਚਕਸ਼ੂ ਵਰਗੇ ਪੋਰਟਲ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1930 ‘ਤੇ ਕਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵਾਂ ਸਿਸਟਮ ਕੀਤਾ ਸ਼ੁਰੂ
In a world of fast clicks and instant transfers, double-checking isn’t just a habit—it’s your first line of defence.@Cyberdost reminds you:
✅ Verify before you transfer
📞 Report fraud immediately at 1930 or visit https://t.co/pVyjABu4od #I4C #MoneyTransfer #Mumbai pic.twitter.com/S9gnsOkLNO— CyberDost I4C (@Cyberdost) May 22, 2025
ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਈ-ਜ਼ੀਰੋ ਐਫਆਈਆਰ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਸਾਈਬਰ ਵਿੱਤੀ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਜਲਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ 1930 ‘ਤੇ ਕਾਲ ਕਰਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ | ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਐਫਆਈਆਰ ਮੰਨੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਈਬਰ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਲਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੇਗੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੱਧ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਥੋੜ੍ਹੀ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਬੋਰਿੰਗ ਸੀ।
ਈ-ਜ਼ੀਰੋ FIR ਹੈ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ
ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਹਿਲਾਂ 1930 ‘ਤੇ ਕਾਲ ਕਰਕੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਈਬਰ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਾ ਕੇ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਭ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ, ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਈ-ਜ਼ੀਰੋ ਐਫਆਈਆਰ ਹੁਣ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਉਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਸਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਹੈ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹੋਇਆ ਸ਼ੁਰੂ
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਿਲਹਾਲ ਸਿਰਫ਼ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੀ ਇਸਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣਗੇ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਧੋਖਾਧੜੀਆਂ ਨਾਲ ਜਲਦੀ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਈ-ਜ਼ੀਰੋ ਐਫਆਈਆਰ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਪੋਰਟਲ (ਐਨਸੀਆਰਪੀ) ‘ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੀ ਵੈਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਪੀੜਤ ਕਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੋਰਟਲ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਐਫਆਈਆਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਐਫਆਈਆਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਈ-ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਾਅਦ ‘ਚ ਇਸਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੁਲਿਸ ਥਾਣਿਆਂ ‘ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
