ਖਬਰਿਸਤਾਨ ਨੈੱਟਵਰਕ ਜਲੰਧਰ (ਸ਼ੰਕਰ ਗੁੱਜਰ) : ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਤਹਿਤ ਨਿਗਮ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਪੋਸਟ ਪਿੱਟਸ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਕਰੀਬ 4 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਆਈ ਹੈ।ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ (ਦਕੋਹਾ ਵਾਲਾ) ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਕੰਪੋਸਟ ਪਿੱਟਸ ਅਜੇ ਤੱਕ ਚਾਲੂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ।
ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਘਾਟ
ਨਿਗਮ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵਾਹੋ-ਵਾਹੀ ਖੱਟਣ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਮੰਤਰੀ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 10 ਟਨ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹੈ। ਬਡਿੰਗ, ਬਸਤੀ ਸ਼ੇਖ ਅਤੇ ਫੋਲੜੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਪਿੱਟਸ ਤਿਆਰ ਹਨ ਪਰ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਉਹ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ।
ਦਕੋਹਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਪਿੱਟਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹਨ ਦੋ ਮੁਲਾਜ਼ਮ
ਦਕੋਹਾ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 1 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ 48 ਪਿੱਟਸ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ 15 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੋਟੀਵੇਟਰ ਭੁਗਤਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਰੇਗ ਪਿਕਰਸ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਸਰਜੂ ਅਤੇ ਮੋਟੀਵੇਟਰ ਸੋਨੀਆ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਖੁਦ ਕੂੜਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਾਰਡ ਨੰਬਰ 11 ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗਿੱਲੇ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੱਖਣ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖਾਦ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਪਿੱਟਸ ਤਾਂ ਬਣਾਏ ਪਰ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ
ਦਕੋਹਾ ਵਿੱਚ ਜੋ ਪਿੱਟਸ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਥੇ ਮੌਜੂਦ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਕੂੜਾ ਵੱਖਰਾ ਕਰ ਕੇ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਿੱਟਸ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਕੋਲ ਕਟਰ ਮਸ਼ੀਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੁਰਮਟ ਅਤੇ ਰੇਹੜੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਪਿੱਟਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਰੇਹੜੀ ਚਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੂੜਾ ਬਰੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪਿੱਟਸ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਸਿਰਫ 50 ਕਿਲੋ ਖਾਦ 60 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ
ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਸਰਜੂ ਗਿੱਲ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ 'ਚ ਕਰੀਬ 500 ਕਿਲੋ ਕੂੜਾ ਪਿੱਟਸ 'ਚ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 250 ਕਿਲੋ ਵੇਸਟ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੂੜਾ ਸੁਕਾਉਣ ਵਿੱਚ 60 ਦਿਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਉਨਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ 40 ਦਿਨ ਲੱਗਣਗੇ। ਪਿੱਟਸ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਅਫਸਰ ਤਾਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ।
ਨਾ ਬਿਜਲੀ, ਨਾ ਪਾਣੀ, ਨਾ ਪਖਾਨਾ
ਕੰਪੋਸਟ ਪਿੱਟਸ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪਖਾਨੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਬਮਰਸੀਬਲ ਦੀ ਮੋਟਰ ਚੋਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿੱਟਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਲੱਗੇ ਬਲਬ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬੋਰਡ ਵੀ ਚੋਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਕੰਧਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਚੋਰਾਂ ਨੇ ਅੰਦਰ ਪਏ ਕੂੜਾ ਕਰਕਟ ਦਾ ਲੋਹਾ ਵੀ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਨਿਗਮ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਕੋਹਾ ਦੇ ਪਿੱਟਸ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੋਣ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕੰਮ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ 24 ਸਥਾਈ ਤੇ 150 ਜੀਵੀ ਪੁਆਇੰਟਾਂ 'ਤੇ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਕੂੜਾ
ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ 10 ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੂੜਾ ਵਰਿਆਣਾ ਡੰਪ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਿਗਮ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 24 ਪੱਕੇ ਡੰਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 150 ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਡੰਪ ਹਨ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੀਵੀ ਪੁਆਇੰਟ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਜੂ ਅਤੇ ਸੋਨੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪਿੱਟਸ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਜਲਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਪਿੱਟਸ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਲਗਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਮਾਨ ਚੋਰੀ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ।
ਕਈ ਵਾਰ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਸੂਚਿਤ
ਸੀਐਫ ਸਰੋਜ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਕੋਹਾ ਦੇ ਕੰਪੋਸਟ ਪਿਟਸ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਜਾਲੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਮੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਨਿਗਮ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਦਕੋਹਾ ਪਲਾਂਟ 'ਚ ਚੋਰੀ ਦੀ ਕੋਈ ਸੂਚਨਾ ਨਹੀਂ - ਹੈਲਥ ਅਫਸਰ
ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਜਦੋਂ ਨਿਗਮ ਦੇ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਡਾ.ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਬਡਿੰਗ ਅਤੇ ਦਕੋਹਾ ਵਿੱਚ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਲਾਕਾ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਫੋਲੜੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਕੂੜਾ ਡੰਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਥੇ ਕੰਮ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਉਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਾਰੇ 4 ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਈ 70 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਟੈਂਡਰ ਵੀ ਪਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਰੇ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਸਟਾਫ਼, ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਕੀਦਾਰ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ।
ਡਾ: ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਕੋਹਾ ਦੇ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਚੋਰੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਸਬੰਧੀ ਉਥੋਂ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਤੋਂ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਮੰਗਿਆ ਹੈ। ਲਗਭਗ 2 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।